Μια απαραίτητη διαδικασία για την προστασία των δικαιωμάτων ανθρώπων που αδυνατούν να τα ασκήσουν αλλά και για και την διευθέτηση των υποχρεώσεών τους
Δικαστική συμπαράσταση είναι η κατάσταση στη οποία τίθεται ένα πρόσωπο όταν, λόγω κάποιας ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής ή εξαιτίας κάποιας σωματικής αναπηρίας, αδυνατεί να μεριμνά για τις προσωπικές του υποθέσεις.
Στο ελληνικό δικαιϊκό σύστημα υφίσταται σήμερα ο θεσμός της δικαστικής συμπαράστασης, ο οποίος προβλέπεται και ρυθμίζεται στα άρθρα 1666 έως και 1688 του Αστικού Κώδικα, ως ένα μέσο προστασίας ατόμων, τα οποία είτε λόγω κάποιας πάθησης, είτε εξαιτίας κάποιας νοσηρής εξάρτησης, αδυνατούν να ασκήσουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους.
Οι διατάξεις αυτές αποσκοπούν στην προστασία του δικαστικά συμπαραστατούμενου, ο οποίος στις περισσότερες περιπτώσεις δεν διαθέτει την απαιτούμενη διανοητική ικανότητα, ώστε να δεσμεύεται νομικά από τις ενέργειες του.
Δεδομένων των σοβαρών συνεπειών που συνεπάγεται η κήρυξη ενός προσώπου σε Δικαστική συμπαράσταση, η σχετική εξουσία έχει ανατεθεί στις δικαστικές αρχές, έπειτα από αίτηση που κατατίθεται από τους ενδιαφερόμενους.
Ποιοι μπορούν να αιτηθούν τη θέση σε δικαστική συμπαράσταση προσώπου
Α) Σε περίπτωση σωματικής αναπηρίας: Σε περίπτωση που άτομο πάσχει αποκλειστικά από σωματική αναπηρία, μόνο το ίδιοέχει δικαίωμα να καταθέσει αίτηση για τη θέση του σε δικαστική συμπαράσταση
Β) Σε περίπτωση διανοητικής ή ψυχικής διαταραχής: Όταν το άτομο ταλαιπωρείται από κάποια διανοητική ή ψυχική ασθένεια δικαίωμα για κατάθεση έχουν: 1. Ο ίδιος ο ασθενής, 2. O/Η σύζυγός του, 3. Οι γονείς του, 4. Tα τέκνα του, 5 Ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών, 6. Tο Δικαστήριο αυτεπαγγέλτως.
Μετά την κατάθεση της αιτήσεως ακολουθεί η συζήτηση/εκδίκαση της υποθέσεως, όπου ο Δικαστής, μη δεσμευόμενος από τα αιτήματα των διαδίκων, δηλαδή όλων όσων συμμετέχουν στη δίκη, αποφασίζει:
α) αν πρέπει να τεθεί σε δικαστική συμπαράσταση το πρόσωπο στο οποίο αφορά η αίτηση,
β) για ποιες πράξεις και
γ) ποιος θα ασκεί τις απαραίτητες νομικές ενέργειες για λογαριασμό του. Το πρόσωπο το οποίο επιφορτίζεται με την σχετική εξουσία ονομάζεται δικαστικός συμπαραστάτης, ενώ το όργανο που τον “επιβλέπει” εποπτικό συμβούλιο.
Η διαδικασία ολοκληρώνεται με την έκδοση της δικαστικής απόφασης, η οποία ορίζει/αποφασίζει επί των προαναφερόμενων ζητημάτων. Σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις, αρμόδιο δικαστήριο είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο του τόπου όπου κατοικεί ή διαμένει το πρόσωπο για το οποίο κινήθηκε η όλη διαδικασία.
Σημαντικό όργανο του θεσμού της δικαστικής συμπαράστασης είναι το εποπτικό συμβούλιο. Το εποπτικό συμβούλιο αποτελείται από 3 έως 5 μέλη (συγγενείς ή/και φίλοι), οι οποίοι διορίζονται από το αρμόδιο δικαστήριο με σκοπό τον “έλεγχο” των ενεργειών του δικαστικού συμπαραστάτη. Η αρμοδιότητα του εποπτικού συμβουλίου εκτός από την εποπτεία της δράσης του δικαστικού συμπαραστάτη, μπορεί να εκτείνεται και σε συμβουλευτικό ρόλο.
Οι συνέπειες της δικαστικής συμπαράστασης διαφοροποιούνται ανάλογα από το είδος της δικαστικής συμπαράστασης. Έτσι το Δικαστήριο έχει τις εξής δυνατότητες:
1) Να τον κηρύξει ανίκανο για όλες (πλήρης δικαστική συμπαράσταση) ή για ορισμένες δικαιοπραξίες (μερική δικαστική συμπαράσταση), γιατί κρίνει ότι αδυνατεί να ενεργεί για αυτές αυτοπροσώπως (στερητική δικαστική συμπαράσταση), είτε
2) Να ορίζει ότι για την ισχύ όλων (πλήρης) ή ορισμένων δικαιοπραξιών (μερική) απαιτείται η συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη (επικουρική δικαστική συμπαράσταση), είτε
3) Να αποφασίζει τον συνδυασμό των δύο προηγούμενων ρυθμίσεων.
Υπεύθυνος πλέον για όλες τις δικαιοπρακτικές ενέργειες του δικαστικά συμπαραστατούμενου καθίσταται ο δικαστικός συμπαραστάτης, ο οποίος ανάλογα με το με το περιεχόμενο της δικαστικής κρίσης, ενεργεί για λογαριασμό και στο όνομα του συμπαραστατούμενου ή εγκρίνει τις σχετικές του ενέργειες. Οποιαδήποτε ενέργεια πραγματοποιεί από την έκδοση της σχετικής απόφασης και στο εξής ο συμπαραστατούμενος, δίχως την έγκριση του Δικαστικού Συμπαραστάτη του, δεν αναπτύσσει νομική ενέργεια και δεν έχει καμία ισχύ.
Συνεπώς, η διαδικασία της δικαστικής συμπαράστασης είναι, εκτός από απαραίτητη σε περίπτωση νοσηλείας, ο κατάλληλος τρόπος και η ενδεδειγμένη λύση για ανθρώπους, ιδίως ηλικιωμένους, οι οποίοι αδυνατούν να μεριμνήσουν προσωπικά, λόγω σωματικών αναπηριών ή εξαιτίας κάποιας ψυχικής ασθένειας, για τις υποθέσεις τους.
Αναστάσιος Πούλιος
Δικηγόρος παρ` Αρείω Πάγο
Νομικός Σύμβουλος
Ψυχιατρικής Κλινικής Δράμας Α.Ε.
«Αγία Ειρήνη»
