Σχιζοφρένεια 

Στη σχιζοφρένεια τα κύρια χαρακτηριστικά και κριτήρια κατά το Αμερικάνικο ταξινομικό σύστημα DSM-5 είναι: Δύο ή περισσότερα από τα ακόλουθα, το καθένα παρόν για ένα μεγάλο διάστημα κατά τη διάρκεια ενός μηνός (ή λιγότερο, εάν τα συμπτώματα υποχωρούν με τη θεραπεία). Τουλάχιστον το ένα από αυτά θα πρέπει να είναι (1), (2) ή (3):  

1) Παραληρητικές ιδέες (παράλογες πεποιθήσεις, οι οποίες δεν ανασκευάζονται με λογικά επιχειρήματα). Αναλόγως του περιεχομένου τους διακρίνονται σε διωκτικές (ο ασθενής πιστεύει ότι βρίσκεται υπό δίωξη από άτομα που στοχεύουν στην εξόντωσή του, ότι τον κυνηγούν, τον παρακολουθούν κ.ά.), μεγαλείου (ο ασθενής είναι πεπεισμένος ότι έχει κάποιον σημαντικό προορισμό όπως να σώσει τον κόσμο, να κάνει μια σημαντική ανακάλυψη, να μεταφέρει θεϊκά μηνύματα κ.ά.), ζηλοτυπικές (κυριαρχούν σκέψεις και πεποιθήσεις απιστίας του συντρόφου), συσχέτισης (ουδέτερα ερεθίσματα νοηματοδοτούνται ως σημαντικά και έχοντα κάποια σκοπιμότητα π.χ. ένα τραγούδι παίχτηκε από το σταθμό για να το ακούσει ο ίδιος), αναφοράς (όπου πιστεύει ότι τρίτοι τον σχολιάζουν, τον κουτσομπολεύουν, ότι αναφέρονται σε εκείνον κ.ά.), ελέγχου και εκπομπής σκέψης (ο ασθενής πιστεύει ότι τρίτοι μπορεί να «διαβάζουν» το μυαλό, τη σκέψη, να τον βάζουν να κάνει πράγματα που δεν θέλει κ.ά.). 

2) Ψευδαισθήσεις κατά κύριο λόγο ακουστικές (όπου ακούει φωνές να τον σχολιάζουν, να τον βρίζουν, να τον κακολογούν, να του δίνουν εντολές), οπτικές (να βλέπει πράγματα που δεν υπάρχουν), απτικές.  

3) Αποδιοργανωμένος λόγος (π.χ. συχνοί εκτροχιασμοί ή ασυναρτησίες). 

4) Αποδιοργανωμένη ή κατατονική συμπεριφορά. 

5) Αρνητικά συμπτώματα της νόσου όπως μειωμένη συναισθηματική έκφραση, αβουλησία, έλλειψη κινήτρων, κοινωνική απόσυρση, πτωχό περιεχόμενο σκέψης κ.α.  

Για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα από την εμφάνιση της διαταραχής, ένας ή περισσότεροι σημαντικοί τομείς της ζωής του ατόμου -όπως η εργασία, οι διαπροσωπικές σχέσεις ή η αυτοφροντίδα, παρουσιάζουν σημαντική έκπτωση. Τα συμπτώματα της διαταραχής εμμένουν για τουλάχιστον έξι μήνες, όπου αυτό το εξάμηνο πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον ένα μήνα με συμπτώματα ενεργού νόσου, όπως επίσης στο εξάμηνο μπορεί να περιλαμβάνονται και περίοδοι πρόδρομων ή υπολειμματικών συμπτωμάτων. Κατά τη διάρκεια αυτών των πρόδρομων ή υπολειμματικών περιόδων, τα σημάδια της διαταραχής μπορεί να εκδηλώνονται μόνο με αρνητικά συμπτώματα ή με δύο ή περισσότερα συμπτώματα, όπως παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις, αποδιοργανωμένος λόγος, αποδιοργανωμένη συμπεριφορά σε εξασθενημένη μορφή (όπως αλλόκοτες  πεποιθήσεις, ασυνήθιστες αντιληπτικές διαταραχές κ.ά.).